Trả hồ sơ để điều tra bổ sung

Nguồn: http://phaply.net.vn/dien-dan/gop-y-sua-doi-nhung-qui-dinh-phap-luat-to-tung-hinh-su-ve-%E2%80%9Ctra-ho-so-de-dieu-tra-bo-sung%E2%80%9D.html

Góp ý sửa đổi những qui định pháp luật tố tụng hình sự về “trả hồ sơ để điều tra bổ sung”

Từ những quy định của pháp luật tố tụng hình sự

Trong trình tự tố tụng thông thường (có thể tạm gọi là trình tự xuôi) của một vụ án thì Cơ quan điều tra khởi tố, Viện kiểm sát truy tố và Tòa án xét xử. Tuy nhiên đối với những vụ án trả hồ sơ để điều tra bổ sung thì sẽ tuân theo trình tự Viện kiểm sát nhân dân trả hồ sơ để yêu cầu cơ quan điều tra bổ sung trong những trường hợp: Còn thiếu những chứng cứ quan trọng đối với vụ án mà Viện kiểm sát không thể tự mình bổ sung được; Có căn cứ để khởi tố bị can về một tội phạm khác hoặc có người đồng phạm khác; Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Tòa án trong quá trình giải quyết của mình phát hiện thấy có các căn cứ để trả hồ sơ điều tra bổ sung thì Tòa án sẽ ra quyết định trả hồ sơ để yêu cầu Viện kiểm sát điều tra bổ sung.

Theo quy định tại Điều 176 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, sau khi nhận hồ sơ vụ án, trong thời hạn ba mươi ngày đối với tội phạm ít nghiêm trọng, bốn mươi lăm ngày đối với tội phạm nghiêm trọng, hai tháng đối với tội phạm rất nghiêm trọng, ba tháng đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, kể từ ngày nhận hồ sơ vụ án, Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa có thể ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

Như vậy, trước khi xét xử Thẩm phán được phân công giải quyết hồ sơ vụ án hình sự có thể ra quyết định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung và Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung này do Thẩm phán được phân công giải quyết hồ sơ vụ án trực tiếp ký.

Theo quy định tại Điều 179 Bộ luật tố tụng hình sự thì Thẩm phán ra quyết định trả hồ sơ cho Viện Kiểm sát để điều tra bổ sung trong những trường hợp sau đây:
a) Khi cần xem xét thêm những chứng cứ quan trọng đối với vụ án mà không thể bổ sung tại phiên tòa được;
b) Khi có căn cứ để cho rằng bị cáo phạm một tội khác hoặc có đồng phạm khác;
c) Khi phát hiện có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.
Những vấn đề cần điều tra bổ sung phải được nêu rõ trong quyết định yêu cầu điều tra bổ sung.

2. Nếu kết quả điều tra bổ sung dẫn tới việc đình chỉ vụ án thì Viện kiểm sát ra quyết định đình chỉ vụ án và thông báo cho Tòa án biết.

Trong trường hợp Viện kiểm sát không bổ sung được những vấn đề mà Tòa án yêu cầu bổ sung và vẫn giữ nguyên quyết định truy tố thì Tòa án vẫn tiến hành xét xử vụ án.

Tại khoản 2 Điều 199 Bộ luật tố tụng hình sự còn có quy định, Tòa án có thể ra Quyết định yêu cầu điều tra bổ sung tại phiên tòa. Quyết định này phải được thảo luận, thông qua tại phòng nghị án và phải được lập thành văn bản.

Vậy quyết định yêu cầu điều tra bổ sung và quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung có gì giống và khác nhau:

• Những điểm giống nhau: Về căn cứ để ra quyết định đều căn cứ vào Điều 179 BLTTHS; Về hậu quả pháp lý đều có hậu quả là trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung; Về cơ quan ban hành, đều là của Tòa án nhân dân.

• Những điểm khác nhau: Về thời điểm ban hành, Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung được ban hành trước khi xét xử sơ thẩm, Quyết định yêu cầu điều tra bổ sung được ban hành tại phiên tòa. Về thẩm quyền ban hành quyết định: Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung tại phiên tòa trước khi xét xử do Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án ký, Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung tại phiên tòa phải được Hội đồng xét xử thảo luận tại phòng Nghị án và do Hội đồng xét xử ra quyết định.
Theo như so sánh trên thì Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung và quyết định yêu cầu điều tra bổ sung tuy khác nhau về thời điểm ra quyết định và khác nhau về thẩm quyền ban hành quyết định nhưng cũng đều là Quyết định của Tòa án nhân dân và đều nhằm mục đích làm sáng rõ hồ sơ vụ án.

Đến những cách hiểu và vận dụng khác nhau trên thực tế

Tại khoản 2 Điều 121 Bộ luật tố tụng hình sự về thời hạn phục hồi điều tra, điều tra bổ sung, điều tra lại quy định như sau:
“Trong trường hợp vụ án do Viện kiểm sát trả lại để điều tra bổ sung thì thời hạn điều tra bổ sung không quá hai tháng; Nếu do Tòa án trả lại để điều tra bổ sung thì thời hạn điều tra bổ sung không quá một tháng. Viện kiểm sát hoặc Tòa án chỉ được trả lại hồ sơ để điều tra bổ sung không quá hai lần. Thời hạn điều tra bổ sung tính từ ngày cơ quan điều tra nhận lại hồ sơ vụ án và yêu cầu điều tra”

Do quy định tại Điều 176 và Điều 199 Bộ luật tố tụng hình sự quy định về Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong hai giai đoạn khác nhau của quá trình giải quyết của một vụ án nên có nhiều ý kiến cho rằng quy định tại khoản 2 Điều 121 Bộ luật tố tụng hình sự chỉ có ý nghĩa áp dụng đối với quá trình nghiên cứu hồ sơ vụ án có nghĩa là những vụ án trả hồ sơ để điều tra bổ sung trước khi xét xử còn đối với yêu cầu điều tra bổ sung tại phiên tòa là do Hội đồng xét xử quyết định nên không hạn chế về số lần quyết định yêu cầu điều tra bổ sung.

Do đó, đã không ít vụ án trước khi xét xử thẩm phán nghiên cứu hồ sơ vụ án đã trả hồ sơ để điều tra bổ sung 02 lần rồi nhưng khi xét xử Hội đồng xét xử lại tiếp tục ra quyết định yêu cầu điều tra bổ sung. Cũng do quy định của pháp luật tố tụng vẫn còn chưa chặt chẽ nên vụ án vẫn có thể bị trả hồ sơ để điều tra bổ sung tại cấp phúc thẩm bởi quy định tại Điều 246 BLTTHS hay lên cấp giám đốc thẩm vẫn có thể bị hủy để điều tra xét xử lại.

Theo một cách hiểu khác lại cho rằng quy định tại khoản 2 Điều 121 BLTTHS là áp dụng đối với Tòa án nhân dân trong quá trình giải quyết vụ án và hạn chế số lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án. Có nghĩa là trong suốt quá trình giải quyết một vụ án Tòa án cũng chỉ có thể ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung không quá hai lần. Như vậy, quy định này đã bao hàm cả đối với Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trước khi xét xử và cả Quyết định yêu cầu điều tra bổ sung tại phiên tòa.

Kiến nghị

Từ những phân tích trên cho thấy chưa có một quy định thống nhất về trả hồ sơ để điều tra bổ sung tại Tòa án nhân dân do đó còn có nhiều cách hiểu khác nhau về chế định này dẫn đến có địa phương thì chỉ ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung tối đa không quá hai lần, có địa phương thì ra quyết dịnh trả hồ sơ để điều tra bổ sung rất nhiều lần do lập luận là Hội đồng xét xử yêu cầu điều ta bổ sung thì không hạn chế số lần.

Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung có hầu hết ở tất cả các giai đoạn tố tụng chỉ riêng tại tòa án có ở sơ thẩm, phúc thẩm đến cả giám đốc thẩm vẫn hủy để điều tra lại. Đặt ra vấn đề là: Khi một vụ án hình sự phải tiến hành điều tra lại hoặc xét xử lại, thì thời gian tạm giam bị can, bị cáo sẽ phải kéo dài thêm và khó xác định được thời gian kết thúc.

BLTTHS không quy định hạn chế số lần điều tra, xét xử lại vụ án. Do đó cần sửa đổi, bổ sung BLTTHS theo hướng quy định một thời hạn nhất định cho việc giải quyết vụ án ở tất cả các giai đoạn tố tụng.

Về Điều 176 và Điều 199 BLTTHS mặc dù không quy định về số lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhưng cả hai quyết định đó đều là quyết định của Tòa án nhân dân do đó theo chúng tôi phải chịu sự điều chỉnh của khoản 2 Điều 121 BLTTHS. Mặt khác, Tòa án nhân dân khi xét xử phải tuân theo giới hạn xét xử được quy định tại Điều 196 BLTTHS. Theo quy định của điều luật này, Tòa án chỉ xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà Viện kiểm sát truy tố. Vì vậy nếu VKS sau khi điều tra bổ sung vẫn không điều tra thêm được theo yêu cầu của Tòa án thì Tòa án vẫn phải tiếp tục xét xử theo quyết định truy tố của VKSND. Do đó, nên hết sức hạn chế số lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung tại Tòa án nhân dân.

Trong trường hợp không đủ chứng cứ để kết tội, Tòa án tuyên bố là bị cáo không có tội mà không nhất thiết phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhiều lần. Như vậy, sẽ tránh được tình trạng oan sai cho công dân và đồng thời xóa bỏ bất cập của việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung mà Viện kiểm sát vẫn không điều tra thêm được gì mới, gây thiệt hại không nhỏ cho quyền và lợi ích của các bên tham gia tố tụng.

LG. Nguyễn Thị Hải Châu (TANDTC)

sự đóng góp của bạn. khi post bài bạn chú ý post luôn nội dung và ghi rõ nguồn trích dẫn. Chúc bạn một ngày vui vẻ