Hoạt động giám sát của Quốc hội

- Trong những năm qua, cùng với việc thực hiện chức năng lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đã có nhiều cố gắng, nỗ lực thực hiện các quy định Hiến pháp, pháp luật về hoạt động giám sát của mình. Phạm vi hoạt động giám sát đã được mở rộng các hình thức giám sát được cải tiến thiết thực hơn và đã thu được kết quả đáng khích lệ. Ở đây xin nêu khái niệm một số kết qủa hoạt động giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội trong những năm vừa qua.
Hoạt động giám sát của Quốc hội chủ yếu được thực hiện tại các kỳ họp Quốc hội với các hình thức như xem xét báo cáo công tác của Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và báo cáo của các cơ quan của Quốc hội; chất vấn và trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội… Các hoạt động giám sát của Quốc hội chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực sau:
+ Về lĩnh vực kinh tế xã hội: Quốc hội đã tập trung thảo luận, xem xét các báo cáo của Chính phủ về tình hình thực hiện nhiệm vụ, phát triển kinh tế - xã hội sáu tháng, hàng năm và phương hướng phát triển kinh tế xã hội trong năm sau báo cáo về tình hình thực hiện ngân sách nhà nước như việc thu, chi ngân sách nhà nước các biện pháp tăng thu, giảm chi, giảm bội chi ngân sách nhà nước thực hành tiết kiệm chống lãng phí … Công tác giám sát của Quốc hội đã hướng vào việc tháo gỡ những khó khăn tạo động lực điều kiện cho việc phát triển kinh tế - xã hội, trước hết là tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhà nước hoạt động có hiệu quả nhằm phát huy vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, phát triển các thành phần kinh tế…
+ Về lĩnh vực thi hành pháp luật và tư pháp: Quốc hội đã thảo luận về xem xét các báo cáo của Chánh án Toà án nhân dân tối cao, Viện trưởng kiểm sát nhân dân tối cao; các báo cáo của Chính phủ về việc thi hành pháp luật, đấu tranh chống tham nhũng, chống buôn lậu về tình hình quản lý các toà án nhân dân địa phương về công tác thi hành án … Quốc hội đã quan tâm giám sát việc thực thi giải pháp đấu tranh chống tham nhũng, chống buôn lậu và các tệ nạn xã hội khác; xác định rõ vai trò trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong việc đấu tranh phòng, chống các tệ nạn nói trên; yêu cầu các cơ quan chức năng phải kịp thời xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Quốc hội đã chú ý giám sát việc thi hành pháp luật trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, đất đai, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu và giám sát hoạt động của các cơ quan thi hành pháp luật.
Trước tình hình thiếu việc làm, đời sống một bộ phận nhân dân, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn rất nhiều khó khăn, chất lượng giáo dục- đào tạo, y tế ở nhiều nơi còn thấp, trật tự xã hội còn nhiều phức tạp, môi trường sinh thái chưa tốt .. Quốc hội đã dành nhiều thời gian để kiểm soát và cùng với Chính phủ, các ngành, các cấp tìm các giải pháp để khắc phục tình trạng đó.
+ Về lĩnh vực quốc phòng an ninh: Quốc hội đã tập trung giám sát việc nâng cao chất lượng và khả năng chiến đấu của quân đội, công an công tác bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; việc cải thiện đời sống và điều kiện hoạt động lực lượng vũ trang nhân dân. Bằng việc làm của mình trong công tác giám sát, Quốc hội đã góp phần tích cực vào việc phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân, tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh đất nước.
+ Giám sát công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo là một trong những lĩnh vực được Quốc hội rất quan tâm trong những năm gần đây. Luật khiếu nại, tố cáo được Quốc hội khoá X kỳ họp thứ 4 thông qua ngày 23/11/1998 đã dành một chương riêng quy định về giám sát công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, trong đó đề cập rõ vai trò, trách nhiệm cũng như các biện pháp giám sát của Quốc hội. Thực hiện quy định cuả Luật khiếu nại, tố cáo, thời gian qua, các đại biểu Quốc hội đã quan tâm hơn đến việc xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo; nhiều kiến nghị của đại biểu Quốc hội đã được các cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết kịp thời; nhiều kỳ họp của Quốc hội hàng năm đã tập trung xem xét báo cáo và cho ý kiến về công việc công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của Chính phủ v v .. Qua đó đã góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước.
Ngoài ra, Quốc hội còn xem xét, cho ý kiến về nhiều báo cáo khác của Chính phủ trong các lĩnh vực văn hoá, giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường, về hoạt động đối ngoại của Nhà nước ta, về công tác dân tộc, miền núi, về vấn đề xã hội và các vấn đề khác; xem xét các báo cáo thẩm tra, thuyết trình của Hội đồng dân tộc, các Uỷ ban của Quốc hội về các lĩnh vực có liên quan. Có thể nói, việc xem xét báo cáo công tác của Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao là một trong các hình thức giám sát ngày càng được Quốc hội quan tâm. Số lượng báo cáo được Quốc hội xem xét ngày càng tăng lên, chỉ tính riêng nhiệm kỳ Quốc hội khoá IX (1992 - 1997), Quốc hội đã xem xét, cho ý kiến 137 báo cáo của Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và của các cơ quan của Quốc hội. Nội dung các báo cáo phong phú, ý kiến của Quốc hội khá cụ thể nên đã phát huy được tác dụng.
Về việc chất vấn và trả lời chất vấn được tiến hành thường xuyên, nghiêm túc, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao của đại biểu Quốc hội, của Chính phủ và các cơ quan nhà nước trước nhân dân. Thông qua hoạt động này, nhiều vấn đề đã được làm sáng tỏ, góp phần vào việc đảm bảo thi hành Hiến pháp và pháp luật. Hình thức chất vấn và trả lời chất vấn trực tiếp đã tạo nên không khí cởi mở giữa người hỏi và người trả lời các phiên họp của Quốc hội và đã đem lại kết quả thiết thực, được nhân dân quan tâm theo dõi và hoan nghênh.